Chứng khoán là gì? Những điều cơ bản cần biết trước khi đầu tư
11.04.2024 - 13:59
Chứng khoán là gì? Có nên đầu tư vào thị trường chứng khoán hay không? Đây là những câu hỏi được rất nhiều người quan tâm hiện nay. Bởi chứng khoán được xem là "mảnh đất màu mỡ" được nhiều nhà đầu tư lựa chọn để đầu tư sinh lời nhưng đồng thời nó cũng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro.
Để hiểu hơn về lĩnh vực này, Chanh Tươi Review sẽ phân tích cho bạn về phân loại, đặc điểm, lợi ích cũng như đánh giá xem nên hay không việc đầu tư vào thị trường này. Hãy cùng theo dõi nhé!
Chứng khoán là gì?
Khái niệm Chứng khoán
Chứng khoán là một tài sản, bằng chứng xác nhận quyền sở hữu hợp pháp của người sở hữu đó với tài sản hoặc phần vốn của công ty hay tổ chức đã phát hành.
Đặc điểm của chứng khoán
- Là sản phẩm tài chính có thể giao dịch trên thị trường.
- Là công cụ tài chính có giá trị, có thể mua bán, trao đổi.
- Có tính thanh khoản: Chứng khoán là tải sản có tính thanh khoản cao hơn so với các tài sản khác, thể hiện qua khả năng mua bán trên thị trường. Các chứng khoán khác nhau có khả năng chuyển nhượng là khác nhau.
- Có tính sinh lợi: Chứng khoán là một tài sản tài chính mà khi nhà đầu tư sở hữu đều mong muốn nhận được một thu nhập lớn hơn trong tương lai. Thu nhập này có được từ cổ tức được chia hoặc việc tăng giá chứng khoán trên thị trường.
- Có tính rủi ro: Chứng khoán là tài sản tài chính mà giá trị của nó chịu tác động lớn của rủi ro (rủi ro thị trường, rủi ro lạm phát, rủi ro chính trị..).
Phân loại chứng khoán
Chứng khoán hiện nay được chia thành 3 loại phổ biến nhất:
Chứng khoán nợ
- Chứng khoán nợ là loại chứng khoán xác nhận mối quan hệ giữa chủ nợ (người sở hữu) và công ty phát hành có thể hiện số tiền cho vay, lãi suất, kỳ hạn, gia hạn. Khi bạn sở hữu chứng khoán nợ, điều đó đồng nghĩa với việc bạn là chủ nợ của công ty, trong trường hợp giải thể thì được ưu tiên thanh toán.
- Chứng khoán nợ thường được phát hành dưới dạng trái phiếu, chứng khoán dạng nợ, giấy tờ.
Chứng khoán vốn
- Chứng khoán vốn còn được gọi là chứng khoán phổ thông là loại chứng khoán do công ty cổ phần phát hành và được xác nhận quyền sở hữu một phần thu nhập và tài sản của công ty. Chứng khoán vốn biểu thị cho những như đầu tư sở hữu một phần công ty, được hưởng lợi nhuận và cũng chịu rủi ro từ tình hình kinh doanh của công ty đó. Trong trường hợp phá sản, giải thể thì cổ đông sẽ nhận được các khoản tiền còn lại khi công ty thanh toán xong các khoản nợ.
- Chứng khoán vốn thường được phát hành dưới dạng cổ phiếu ưu đãi, cổ phiếu thường, chứng chỉ quỹ…
Chứng khoán phái sinh
- Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
- Hiện tại ở Việt Nam cũng đã xuất hiện sản phẩm phái sinh với mã VN30F (hợp đồng tương lai) và các loại chứng quyền (dạng đặc biệt của hợp đồng quyền chọn).
Các sản phẩm tài chính được sắp xếp theo thứ tự rủi ro giảm dần: Chứng khoán phái sinh < Chứng khoán vốn < Chứng khoán nợ.
Thị trường chứng khoán là gì?
Khái niệm Thị trường chứng khoán là gì?
Thị trường chứng khoán (TTCK) là nơi giao dịch mua bán trao đổi các loại chứng khoán. Các quan hệ mua bán trao đổi này làm thay đổi chủ sở hữu của chứng khoán.
Thị trường chứng khoán khác với thị trường các hàng hóa thông thường, vì đây là loại hàng hóa đặc biệt về quyền sở hữu. Thị trường chứng khoán sẽ kết nối cung cầu với nhau, chuyển quyền sở hữu và sử dụng tài sản tài chính, tạo ra thanh khoản cho thị trường vốn, tính thanh khoản.
Phân loại thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán được phát triển từ lâu đời, nơi tập hơn người mua bán giao dịch cổ phiếu, bên môi giới, công ty phát hành cổ phiếu, chứng khoán… Hiện nay, có thể phân loại thị trường chứng khoán thành 2 loại chính:
- Thị trường chứng khoán sơ cấp: Nơi lần đầu tiên chứng khoán được phát hành ra thị trường để huy động vốn. Tại đây, tiền bán chứng khoán sẽ thuộc sở hữu của nhà phát hành: Công ty, tổ chức, Chính Phủ…
- Thị trường chứng khoán thứ cấp: Giao dịch chứng khoán được bắt đầu, hàng hóa được chuyển từ thị trường sơ cấp. Dòng tiền bán chứng khoán ở thị trường thứ cấp không tạo vốn cho nhà phát hành mà mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư, cổ đông. Thị trường thứ cấp tạo tính thanh khoản, khả năng vận hành của thị trường sơ cấp.
Ngoài ra, nếu căn cứ theo phương thức hoạt động thì có thị trường tập trung (dành cho các chứng khoán không được niêm yết trên sở giao dịch chứng khoán) và thị trường phi tập trung (các chứng khoán còn lại tiến hành giao dịch thông qua các nhà môi giới – công ty chứng khoán).
Căn cứ theo hàng hóa trên thị trường thì có thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu và thị trường các công cụ chứng khoán phái sinh.
Cấu trúc tổ chức trên thị trường khoán
Thị trường chứng khoán có cấu trúc tổ chức phức tạp, bao gồm các thành phần chính sau:
- Sở giao dịch chứng khoán: Là tổ chức quản lý và điều hành hoạt động giao dịch chứng khoán trên thị trường. Sở giao dịch chứng khoán chịu trách nhiệm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và an toàn của giao dịch.
- Công ty chứng khoán: Là các tổ chức tư vấn và môi giới chứng khoán, gửi lệnh và quản lý tài sản của nhà đầu tư. Công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ môi giới mua bán chứng khoán cho nhà đầu tư và tư vấn đầu tư vào các sản phẩm chứng khoán cũng như liên quan đến việc giao dịch chứng khoán.
- Ngân hàng đầu tư: Các ngân hàng đầu tư tham gia vào thị trường chứng khoán thông qua các bộ phận riêng biệt hoặc công ty con. Chức năng chính của ngân hàng đầu tư là mua bán chứng khoán tự tìm kiếm lợi nhuận và cung cấp các dịch vụ tài chính cho khách hàng. Thường nhóm này có thể là các công ty chứng khoán hoạt động ở mảng tự doanh.
- Công ty quản lý quỹ: Là các tổ chức quản lý và điều hành quỹ đầu tư, bao gồm quỹ chứng khoán, quỹ ETF (quỹ giao dịch trái phiếu), quỹ hỗn hợp và quỹ đầu tư theo ngành.
- Cơ quan quản lý và giám sát: Có vai trò giám sát và quản lý hoạt động của thị trường chứng khoán. Ở Việt Nam, cơ quan chịu trách nhiệm quản lý thị trường chứng khoán là Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (State Securities Commission).
- Nhà đầu tư: Đây là những cá nhân, tổ chức hoặc tổ chức tài chính mua bán chứng khoán trên thị trường. Nhà đầu tư có thể là các nhà đầu tư cá nhân, quỹ đầu tư, công ty, ngân hàng hoặc tổ chức tài chính khác.
Các thành phần này tương tác với nhau để tạo nên một hệ thống hoạt động trên thị trường chứng khoán.
Nguyên tắc hoạt động của thị trường chứng khoán
Căn cứ vào Điều 5 Luật Chứng khoán 2019, thị trường chứng khoán hiện nay đang hoạt động theo nguyên tắc:
“Điều 5. Nguyên tắc hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán
1. Tôn trọng quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán; quyền tự do giao dịch, đầu tư, kinh doanh và cung cấp dịch vụ về chứng khoán của tổ chức, cá nhân.
2. Công bằng, công khai, minh bạch.
3. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.
4. Tự chịu trách nhiệm về rủi ro.”
Một số thuật ngữ cần biết trên thị trường chứng khoán
Chứng khoán là gì? Có những thuật ngữ nào cần biết? Tham gia thị trường chứng khoán, bạn cần nắm rõ một số thuật ngữ được sử dụng phổ biến để hiểu và đầu tư đúng cách:
- Cổ phần: Nguồn vốn của một tổ chức được chia thành các phần bằng nhau.
- Cổ phiếu: Chứng chỉ được phát hành để xác nhận quyền sở hữu cổ phần. Thường giá mới phát hành sẽ có mệnh giá 10.000 VND.
- Cổ phiếu phổ thông: Là loại cổ phiếu xác định quyền được biểu quyết đối với các quyết định lớn của công ty và được hưởng lợi ích hay cổ tức nhưng không cố định.
- Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Là loại cổ phiếu có giá trị phiếu biểu quyết cao hơn nhiều so với cổ phiếu dạng phổ thông.
- Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: Là loại cổ phiếu xác định quyền được trả cổ tức cao hơn so với cổ phiếu phổ thông.
- Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: Là loại cổ phiếu xác định quyền được đơn vị phát hành hoàn vốn bất cứ khi nào theo yêu cầu hoặc theo các điều kiện được xác lập.
- Cổ đông: Là những cá nhân/tập thể sở hữu cổ phiếu.
- Cổ tức: Là khoản lợi nhuận được chia cho cổ đông sẽ nhận được hàng năm từ công ty cổ phần (bao gồm cổ tức bằng tiền mặt và cổ tức bằng cổ phiếu).
- Cổ tức cố định: Phần lợi nhuận được chia cho cổ đông mà không phụ thuộc kết quả kinh doanh của công ty.
- Cổ tức thưởng: Phần lợi nhuận được chia cho cổ đông tùy phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của công ty.
- Trái phiếu: Là loại chứng khoán xác nhận nghĩa vụ nợ phải trả của tổ chức phát hành.
- Chứng chỉ quỹ: Là chứng khoán được phát hành bởi các quỹ đầu tư chứng khoán.
- VN-Index: Chỉ số thể hiện biến động giá các cổ phiếu niêm yết trên sàn HOSE.
- HNX-Index: Chỉ số thể hiện biến động giá các cổ phiếu niêm yết trên sàn HNX.
- IPO: Phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng.
- Vốn hóa: Tổng giá trị cổ phần của các doanh nghiệp có cổ phiếu niêm yết.
- Thanh khoản: Là sự linh hoạt trong việc chuyển từ sản phẩm tài chính sang tiền mặt và ngược lại, chúng thường được đo lường bằng mức độ khớp lệnh.
- Khối lượng giao dịch: Giá trị lệnh được khớp trong phiên.
Lợi ích của thị trường chứng khoán
Đối với nền kinh tế
Chứng khoán và thị trường chứng khoán là thước đo sức mạnh của nền kinh tế. Các chỉ số đo lường thị trường hay giá cổ phiếu của các công ty thể hiện liệu nền kinh tế đang trong giai đoạn tốt hay không. Chính phủ nhờ vào thị trường chứng khoán sẽ kiểm soát tốt hơn tình hoạt động cũng nền kinh tế cũng như hoạt động của các công ty niêm yết (các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán sẽ phải công khai tình sản xuất kinh doanh, công bố thông tin định kỳ...). Thường theo ý kiến cá nhân theo dõi được thì thị trường chứng khoán sẽ phản ánh nền kinh tế thị trường và có độ trễ khoảng 6 tháng.
Đối với doanh nghiệp
Để huy động được các nguồn vốn dài hạn bên cạnh việc đi vay ngân hàng, các công ty đã thực hiện huy động thông qua hình thức phát hành các chứng khoán. Đây chính là kênh mang lại nguồn vốn dồi dào từ công chúng giúp các công ty phát triển kinh doanh.
Đối với nhà đầu tư
Lợi ích của thị trường chứng khoán là gì đối với nhà đầu tư? Thị trường chứng khoán là nơi tiềm năng đề đầu tư. Việc đầu tư vào cổ phiếu trên thị trường thường có rủi ro nên bắt buộc nhà đầu tư phải có cách quản lý chặt chẽ, tìm hiểu thật kỹ trước khi tham gia. Một trong những lợi ích chính của việc đầu tư vào thị trường chứng khoán là cơ hội để tìm kiếm lợi nhuận. Thị trường chứng khoán có xu hướng tăng theo sự phát triển của nền kinh tế hay sự tăng trưởng của các công ty. Đầu tư vào các công ty ổn định, có xu hướng phát triển có thể tạo ra lợi nhuận cho nhà đầu tư.
Ngoài ra, đầu tư vào thị trường chứng khoán đem đến sự đa dạng hóa khoản tiền nhà đầu tư có ngoài các kênh như vàng, bất động sản hay gửi tiền tiết kiệm.
Có nên đầu tư chứng khoán hay không?
Tại Điều 4 Luật Chứng khoán (Việt Nam) có định nghĩa đầu tư chứng khoán là việc mua, bán, nắm giữ chứng khoán của nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư có thể là các tổ chức hoặc các cá nhân tham gia đầu tư trên thị trường chứng khoán.
Đầu tư chứng khoán kiếm lời thu hút nhiều nhà đầu tư nhưng bên cạnh đó cũng không ít rủi ro. Nhiều người mới băn khoăn có nên đầu tư chứng khoán hay không? Để giải đáp vấn đề này, dưới đây Chanh Tươi Review sẽ tổng hợp các ưu, nhược điểm của thị trường này, để bạn có lựa chọn phù hợp hơn với mình nhé!
Khả năng sinh lời cao: Nhà đầu tư mua cổ phiếu, trái phiếu được hưởng lợi từ sự tăng giá của sản phẩm, khi doanh nghiệp phát triển. Một phần lợi nhuận khác từ việc chia cổ tức của công ty phát hành. Lãi suất từ đầu tư chứng khoán cao hơn so với gửi tiền kiệm ngân hàng.
Chứng khoán có khả năng thanh khoản cao, chỉ xếp sau tiền mặt: Với sàn giao dịch được Ủy ban chứng khoán nhà nước quản lý, nhà đầu tư được bảo vệ quyền lợi.
Kênh đầu tư linh hoạt với số tiền đầu tư ban đầu thấp: Nhà đầu tư có thể không có nhiều vốn, chỉ vài triệu đồng có thể bắt đầu giao dịch, tham gia thị trường để bắt đồng tiền nhàn rỗi sinh lời. Người chơi có thể lựa chọn nhiều loại hình chứng khoán để đầu tư, linh hoạt hơn nhiều so với đầu tư bất động sản, tiền gửi hay ngoại hối.
Rủi ro từ biến động thị trường: Thị trường chứng khoán biến động phụ thuộc vào tình hình chính trị thế giới, lạm phát, chiến tranh, dịch bệnh… Có thể ảnh hưởng đến sự lên xuống của giá chứng khoán, trực tiếp ảnh hưởng đến lợi nhuận của nhà đầu tư.
Rủi ro từ thông tin không minh bạch: Thông tin tin trên thị trường bị nhiễu loạn, không minh bạch ảnh hưởng đến phán đoán và quyết định người chơi.
Rủi ro từ các ông ty môi giới kém chất lượng: Nhiều nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm đánh giá dẫn đến lựa chọn công ty môi giới lừa đảo, phí giao dịch cao, tiền đổ vào khó rút ra, dịch vụ hỗ trợ người chơi kém.
Nhìn chung, những rủi ro biến động thị trường, thông tin thiếu minh bạch là điều tất yếu trên thị trường tài chính. Nhà đầu tư cần tìm hiểu kiến thức về thị trường, cách chơi, đưa ra chiến lược phù hợp, lựa chọn công ty môi giới uy tín… để tham gia chơi chứng khoán an toàn.
Nếu bạn là người thích sự an toàn, ngại rủi ro và không có nhiều kinh nghiệm trong đầu tư tài chính thì nên cân nhắc việc tham gia. Còn nếu bạn ưa mạo hiểm, thích đột phá trong cuộc sống và công việc, nhạy cảm trước những biến động của thị trường và đam mê nghiên cứu cũng như nhìn được tiềm năng phát triển thì có thể cân nhắc bắt đầu đầu tư chứng khoán.
Những yếu tố cần chuẩn bị khi đầu tư chứng khoán là gì?
Sau khi hiểu về thị trường chứng khoán là gì thì việc chuẩn bị hành trang để giúp nhà đầu tư mới bước chân vào thị trường là vô cùng quan trọng. Cụ thể sẽ bao gồm:
- Nguồn tài chính: Là điều kiện cần để đầu tư vào chứng khoán. Số vốn sẽ phụ thuộc vào khối lượng tài sản, mong muốn về lợi nhuận và khả năng chấp nhận rủi ro của bạn.
- Kiến thức thị trường chứng khoán: Để có thể đầu tư sinh lợi nhiều thì nhà đầu tư cũng phải chấp nhận những rủi ro lớn. Vì thế bạn nên chuẩn bị cho mình kiến thức từ cơ bản đến nâng cao về chứng khoán để có thể phân tích thị trường mỗi ngày và đầu tư hiệu quả hơn.
- Trang thiết bị giao dịch: Để thực hiện mua bán trao đổi, nhà đầu tư không cần phải ra trực tiếp sàn chứng khoán mà chỉ cần sử dụng thiết bị có kết nối mạng như laptop hay điện thoại thông minh là có thể tiến hành nhanh chóng.
- Thông tin kinh tế thị trường: Các thông tin về chính trị, xã hội hoặc kinh tế vĩ mô,… cũng ảnh hưởng đến giá trị chứng khoán. Vì thế nhà đầu tư nên theo dõi tin tức mới nhất thường xuyên để tư duy và lên chiến lược đầu tư phù hợp.
Những lưu ý cần nắm khi đầu tư vào thị trường chứng khoán
- Trước khi tham gia thị trường chứng khoán, điều cần làm đầu tiền là trau dồi thật kỹ các kiến thức cần thiết như cách đọc báo cáo tài chính; cách phân tích kinh tế vi mô, vĩ mô...
- Sau khi tích lũy kiến thức cần xác định cụ thể loại hình đầu tư chứng khoán mà bạn hướng đến. Với những người ưa thích rủi ro có thể chọn lựa cổ phiếu. Ngược lại, với những ai thận trọng, muốn có thu nhập chắc chắn hơn thì trái phiếu hay chứng chỉ quỹ sẽ là loại hình ưu tiên.
- Xác định rõ về khả năng tài chính cho việc đầu tư, phân bổ danh mục sao cho hợp lý nhất.
- Với những ai chưa đủ tự tin thì nên chọn cho mình một nhà môi giới chứng khoán giỏi và uy tín.
- Trong quá trình giao dịch, bạn luôn cần theo sát xu hướng, cập nhật tin tức liên tục để có thể phân tích thị trường một cách chính xác.
- Sẵn sàng cắt lỗ khi cần thiết để đảm bảo nguồn vốn, tránh tình trạng sa đà vào giao dịch khi ở trạng thái hoang mang.
Trên đây là phần tổng hợp những kiến thức cơ bản giúp bạn hiểu rõ hơn về chứng khoán và thị trường chứng khoán. Hy vọng bài viết đã giúp bạn trả lời được câu hỏi chứng khoán là gì và có nên đầu tư vào thị trường chứng khoán hay không.
Được viết bởi
Biên tập viên
Bình luận
Hãy để lại bình luận của bạn tại đây!