Nghiêng nước nghiêng thành là gì? Ý nghĩa như thế nào?

"Nghiêng nước nghiêng thành là gì?" - Đây là câu hỏi mà nhiều người quan tâm khi bắt gặp cụm từ này trong nhiều tình huống hay các sách truyện tiếng Hán. Tuy nhiên, ít ai thực sự hiểu rõ về ý nghĩa và nguồn gốc của thuật ngữ này. Trong bài viết này, Chanh Tươi Review sẽ cùng bạn đi sâu vào khám phá toàn bộ thông tin liên quan đến khái niệm quen thuộc này, từ nguồn gốc, ý nghĩa đến cách thức áp dụng trong cuộc sống thực tế.

Nghiêng nước nghiêng thành là gì?

Nghiêng nước nghiêng thành" là một thành ngữ.

Được hiểu là cụm từ ngắn gọn, hàm súc, có ý nghĩa sâu xa, thường được dùng để biểu thị một ý niệm, một trạng thái, một phẩm chất,... Thành ngữ thường có nguồn gốc từ Hán ngữ và được sử dụng phổ biến trong tiếng Việt. Sau đây sẽ là toàn bộ thông tin về câu nói này mà Chanh Tươi Review muốn chia sẻ tới mọi người.

Ý nghĩa nghiêng nước nghiêng thành là gì?

Câu thành ngữ "Nghiêng nước nghiêng thành" hoặc "nghiêng thành đổ nước" là một thành ngữ phổ biến trong văn hóa ngôn ngữ Việt Nam, thường được dùng để tán dương vẻ đẹp đặc biệt của phụ nữ. 

• Trong bài hát của Lý Diên Niên, đời nhà Hán, có câu: "Nhất cố khuynh nhân thành/Tái cố khuynh nhân quốc", ý chỉ rằng sức quyến rũ của người phụ nữ có thể làm nghiêng cả một thành phố, thậm chí cả một quốc gia. 
• Trong tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du cũng có câu: "Một hai nghiêng nước nghiêng thành/Sắc đành đòi một, tài đành hoạ hai", biểu thị rằng vẻ đẹp của phụ nữ đủ sức làm cho cả thế giới phải chao đảo. 

Dân gian sau này thường dùng "nghiêng nước", "nghiêng thành" để diễn đạt về vẻ đẹp tuyệt vời của phụ nữ. Cụm từ này còn có ý nghĩa tương tự với "Đổ quán xiêu đình" và "Khuynh thành khuynh quốc".

Nguồn gốc của nghiêng nước nghiêng thành

Cụm từ 'Nghiêng nước nghiêng thành' xuất phát từ thành ngữ gốc Hán '傾城傾國 - Khuynh thành khuynh quốc', được ghi chép lần đầu trong Hán Thư kể về vị Hoàng hậu Hiếu Vũ Lý (hay còn gọi là Lý phu nhân).

Theo Hán Thư, Lý phu nhân sinh ra ở Hà Bắc, có ba anh em trai và ít nhất một chị gái. Trong số đó, anh thứ Lý Diên Niên đã đưa bà vào cung làm Phu nhân. Dù không từng trở thành Hoàng hậu, bà vẫn được truy phong thụy hiệu Hoàng hậu trong lịch sử nhà Hán.

Năm Nguyên Đỉnh thứ 6 (111 TCN), Lý Diên Niên bị đưa vào cung nuôi chó do phạm tội, nhưng với sự hiểu biết sâu rộng về luật pháp, ông được Hán Vũ Đế đánh giá cao.

Một ngày nọ, khi hầu hạ cho Hán Vũ Đế, Lý Diên Niên đã hát:

“Phương Bắc có mỹ nhân,
Vẻ đẹp tuyệt thế không ai sánh bằng.
Một cái nhìn làm ngả nghiêng thành quách,
Nhìn lại lần nữa làm đất nước suy vong.
Thà là không biết cái đẹp khuynh thành khuynh quốc,
Người đẹp như vậy khó lòng gặp đến hai lần.”

Từ đó, 'Khuynh thành khuynh quốc' trở thành một điển cố để diễn đạt về vẻ đẹp tuyệt vời của người phụ nữ."

Những vẻ đẹp nghiêng nước nghiêng thành nổi tiếng

Khi nói về những mỹ nhân "nghiêng nước nghiêng thành" nổi tiếng, không thể không nhắc đến Tứ Đại Mỹ Nhân trong lịch sử Trung Quốc, bao gồm: Tây Thi, Vương Chiêu Quân, Điêu Thuyền và Dương Quý Phi.

Vẻ đẹp của họ được diễn tả thông qua 4 cụm từ nổi tiếng để miêu tả vẻ đẹp của mỹ nhân, lần lượt là:

• 西施沉魚 (Tây Thi trầm ngư): Sức hút của Tây Thi làm cho cá phải chìm sâu dưới nước.
• 昭君落雁 (Chiêu Quân lạc nhạn): Vẻ đẹp của Chiêu Quân khiến cho chim nhạn phải bay xuống đất để ngắm nhìn.
• 貂嬋閉月 (Điêu Thuyền bế nguyệt): Sự quyến rũ của Điêu Thuyền khiến cho mặt trăng phải che mình đi.
• 貴妃羞花 (Dương Quý Phi xấu hổ trước hoa): Vẻ đẹp của Dương Quý Phi khiến cho hoa phải xấu hổ.

Họ là những mỹ nhân nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc với vẻ đẹp và ảnh hưởng đến các vị hoàng đế, là minh chứng rõ nhất cho câu hỏi nghiêng nước nghiêng thành là gì.

Tây Thi là người đầu tiên trong Tứ Đại Mỹ Nhân Trung Quốc, sống vào thời kỳ Xuân Thu. Tây Thi được mô tả là một người đẹp đến mức ngay cả khi cười, nụ cười của cô cũng đủ khiến mọi người say mê. Khi nước Việt bị Ngô vương Phù Sai đánh bại, Tây Thi được chọn là một trong những mỹ nhân tiến cho Ngô vương. Tình yêu của Ngô vương dành cho Tây Thi khiến ông quên mất trách nhiệm của mình làm người lãnh đạo, dẫn đến sự diệt vong của nước Ngô.

Vương Chiêu Quân là người thứ hai trong Tứ Đại Mỹ Nhân, sống thời nhà Tây Hán. Cô nhập cung làm Giai nhân tử, nhưng hoàng đế lại không biết đến sự tồn tại của cô. Sau đó, trong một lần Hung Nô đến cầu thân, Vương Chiêu Quân tự đề cử mình đi Hung Nô. Vương Chiêu Quân trở thành biểu tượng của hòa bình khi sự hy sinh của cô đã mang lại hòa bình giữa hai triều đại.

Điêu Thuyền là người thứ ba trong Tứ Đại Mỹ Nhân, sống vào thời Tam Quốc. Khi triều Đông Hán suy thoái do Đổng Trác chuyên quyền, Điêu Thuyền cùng cha nuôi - Tư đồ Vương Doãn - dùng “liên hoàn kế” để làm Đổng Trác và Lữ Bố si mê. Cuối cùng, vì tranh giành Điêu Thuyền, Lữ Bố đã giết chết Đổng Trác.

Dương Quý Phi, hay Dương Ngọc Hoàn, là mỹ nhân cuối cùng trong Tứ Đại Mỹ Nhân, sống thời nhà Đường. Khi trưởng thành, Dương Ngọc Hoàn nổi tiếng với vẻ đẹp tuyệt trần và được gả cho Thọ vương Lý Mạo. Khi Đường Huyền Tông nhìn thấy cô, ông mê mẩn và quyết định đưa cô vào cung. Tuy nhiên, trong thời kỳ Loạn An Sử, cô đã bị sát trong lúc rời khỏi thành Trường An cùng với Đường Huyền Tông.

Tất cả bốn mỹ nhân này đều có những kết cục không có hậu hoặc vẫn còn là bí ẩn, điều này khiến dân gian thường ví những người đẹp "nghiêng nước nghiêng thành" là "Hồng nhan bạc mệnh".

Vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam

Từ bao đời nay, người phụ nữ Việt Nam luôn được biết đến với vẻ đẹp dịu dàng, thanh tao và đầy sức sống. Vẻ đẹp ấy không chỉ thể hiện ở nhan sắc bên ngoài mà còn toát lên từ tâm hồn, phẩm chất và lối sống của họ. Phụ nữ Việt Nam thường sở hữu mái tóc đen dài óng ả, đôi mắt to tròn, nụ cười rạng rỡ và làn da trắng mịn. Tuy không mang vẻ đẹp sắc sảo, nghiêng nước nghiêng thành, nhưng họ lại thu hút người khác bởi nét đẹp dịu dàng, e ấp và duyên dáng.

Trong quan niệm của xưa, người ta tin rằng vẻ đẹp của phụ nữ được định rõ bởi các yếu tố "công, dung, ngôn, hạnh". Quan điểm này được các tầng lớp tri thức và quan lại phong kiến vạch ra và vẫn được giữ gìn cho đến ngày nay, được khẳng định vì nó đại diện cho vẻ đẹp tiêu biểu và đáng trân trọng của người phụ nữ Việt.

Tuy nhiên, ở thời hiện đại, "Công" không chỉ đề cập đến khả năng làm việc nhà mà còn bao gồm việc tham gia vào công việc xã hội. "Dung" không chỉ liên quan đến vẻ đẹp bề ngoại mà còn đề cập đến sự thông minh và trí tuệ. "Ngôn" trong thời đại hiện đại không chỉ đơn thuần là sự nhẹ nhàng và nhân từ, mà còn bao gồm sự linh hoạt, sự nhạy bén, và khả năng thể hiện sự tôn trọng đối với người khác trong cách ứng xử và giao tiếp. Đối với "hạnh" của phụ nữ hiện nay, đó là một nét đẹp toàn diện về mặt đạo đức.

Như vậy, với người Việt, vẻ đẹp của người phụ nữ không nhất thiết phải nằm trong việc "nghiêng nước nghiêng thành". Chỉ cần mỗi người phụ nữ có đủ "công, dung, ngôn, hạnh" thì đã đủ để thể hiện hết vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam.

Một số ca dao, tục ngữ, thành ngữ về vẻ đẹp người phụ nữ

Để nói về người phụ nữ, chúng ta có thể nhắc đến một số ca dao, tục ngữ sau:

1. Cổ cao ba ngấn cổ cao
   Răng đen hột đỗ, miệng chào có duyên.
2. Thấy em hân hấn má đào
   Thanh tân mày liễu dạ nào chẳng thương.
3. Chân mày vòng nguyệt có duyên
   Tóc mây gợn sóng đẹp duyên tơ hồng.
4. Phấn son tô điểm sơn hà
   Làm cho tỏ mặt đàn bà Việt Nam!
5. Mắt xanh tươi thắm môi trầu
   Miệng cười lúm má, cho cầu thêm xinh.
6. Nhác trông con mắt đáng trăm
   Miệng cười đáng chục, hàm răng đáng nghìn
   Nhác trông con mắt ưa nhìn
   Đáng trăm cũng chuộng, đáng nghìn cũng mua.
7. Ba thương má lúm đồng tiền
   Bốn thương răng lánh hạt huyền kém thua.
8. Hai má có hai đồng tiền
   Càng nom càng đẹp, càng nhìn càng ưa.
9. Một hai nghiêng nước nghiêng thành
   Sắc đành đòi một, tài đành họa hai
10. Hai má có hai đồng tiền
    Càng nom càng đẹp, càng nhìn càng ưa.

Từ các tác phẩm văn học, ca dao đến lịch sử và văn hóa dân gian, chúng ta cảm nhận được sức hút vô cùng đặc biệt của câu này. Hy vọng bài viết đã giúp bạn hiểu rõ nguồn gốc, ý nghĩa của nghiêng nước nghiêng thành là gì.