Tác hại của ánh nắng mặt trời nghiêm trọng hơn bạn nghĩ!!

Tác hại của ánh nắng mặt trời đối với sức khỏe con người là điều không thể phủ nhận. Mặc dù ánh nắng mặt trời cung cấp vitamin D cần thiết, nhưng nếu tiếp xúc quá nhiều và không bảo vệ đúng cách, nó có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, từ việc làm lão hóa da sớm cho đến nguy cơ mắc các bệnh ung thư da.

Bản chất của ánh nắng mặt trời

Ánh nắng mặt trời, một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta, mang trong mình cả lợi ích và tác hại. Để hiểu rõ hơn về bản chất của ánh nắng, chúng ta cần tìm hiểu về cấu tạo và các thành phần của nó.

Ánh nắng mặt trời chủ yếu bao gồm các loại bức xạ điện từ, trong đó có:

• Ánh sáng khả kiến: Đây là phần ánh sáng mà mắt chúng ta có thể nhìn thấy, tạo ra màu sắc đa dạng cho thế giới xung quanh.
• Tia hồng ngoại: Mang năng lượng nhiệt, làm cho chúng ta cảm thấy ấm áp khi tiếp xúc với ánh nắng.
• Tia cực tím (UV): Đây là loại tia có năng lượng cao nhất, gây ra nhiều tác hại cho da và mắt nếu tiếp xúc quá nhiều. Tia UV được chia thành 3 loại chính: UVA, UVB và UVC. 

Tia UVC có bước sóng ngắn nhất và hầu hết bị tầng ôzôn hấp thụ, do đó không tác động nhiều đến da. Tuy nhiên, tia UVC vẫn có thể xuất hiện từ các nguồn nhân tạo như đèn thủy ngân và đèn diệt khuẩn.

Tia UVB, tuy không xuyên qua kính, lại ảnh hưởng đến lớp ngoài cùng của da (biểu bì) và là nguyên nhân chính gây cháy nắng. Cường độ UVB cao nhất trong khoảng từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều, đặc biệt mạnh mẽ vào mùa hè, khi ánh nắng mặt trời gay gắt nhất.

Trong khi đó, tia UVA không bị chặn bởi kính và ban đầu được cho là ít gây hại. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện đại đã chứng minh rằng UVA gây tổn thương sâu hơn UVB, làm nó trở thành yếu tố chính gây lão hóa da.

Xem thêm:

Xem thêm:

• Kem chống nắng tốt nhất
• Kem chống nắng phổ rộng tốt nhất
• Kem chống nắng cho da khô tốt nhất
• Kem chống nắng cho da nhạy cảm tốt nhất
• Kem chống nắng cho da treatment tốt nhất

Những tác hại của ánh nắng mặt trời đối với sức khỏe

Ánh nắng mặt trời là nguồn cung cấp vitamin D tự nhiên và cần thiết cho sức khỏe. Tuy nhiên, việc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng trong thời gian dài mà không có biện pháp bảo vệ có thể gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho da và sức khỏe tổng thể. 

Ảnh hưởng bởi tia UV

Cả tia UVA và UVB đều có khả năng gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng về da, chẳng hạn như hình thành nếp nhăn, lão hóa da sớm, ung thư da, và suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng hơn. Ngoài ra, tia UV còn được cho là có khả năng phá vỡ collagen và tạo ra các gốc tự do, gây cản trở quá trình sửa chữa DNA ở cấp độ phân tử.

Tia UV cũng làm gia tăng số lượng nốt ruồi trên các vùng da thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng, góp phần gây ra những tổn thương tiền ác tính, điển hình là dày sừng quang hóa. Dày sừng quang hóa được xem là một loại tiền ung thư vì khoảng 1% số người mắc sẽ tiến triển thành ung thư biểu mô tế bào vảy, thường xuất hiện trên các vùng da như mặt, tai và mu bàn tay.

Ngoài ra, tia UV còn có thể dẫn đến dày sừng tiết bã, biểu hiện dưới dạng các nốt sần giống như mụn cơm dính trên da. Không giống dày sừng quang hóa, dày sừng tiết bã không có xu hướng phát triển thành ung thư.

Ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch

Hệ thống miễn dịch hoạt động như một "lá chắn" bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây nhiễm trùng cũng như những tế bào lạ hoặc bất thường, kể cả tế bào ung thư. Hàng rào bảo vệ này gồm có các tế bào bạch cầu chuyên biệt, được gọi là tế bào lympho T, cùng với các tế bào da như Langerhans. Khi da bị tiếp xúc quá mức với ánh nắng mặt trời, một số hóa chất được giải phóng có khả năng ức chế hoạt động của các tế bào này, làm suy yếu khả năng miễn dịch của cơ thể.

Tuyến phòng thủ cuối cùng của hệ miễn dịch là quá trình apoptosis – tức là quá trình tự tiêu hủy của các tế bào bị tổn thương nặng, ngăn không cho chúng trở thành tế bào ung thư. Đó là lý do tại sao da bong tróc sau khi bị cháy nắng. Mặc dù quá trình này chưa được hiểu hoàn toàn, việc tiếp xúc quá nhiều với tia UV dường như có thể ức chế apoptosis, mở đường cho các tế bào tiền ung thư phát triển thành tế bào ác tính.

Dị ứng và cháy nắng

Dị ứng ánh nắng mặt trời và cháy nắng là tác hại của ánh nắng mặt trời phổ biến mà nhiều người có thể gặp phải khi tiếp xúc quá lâu với ánh nắng mà không có biện pháp bảo vệ.

Dị ứng ánh nắng mặt trời xảy ra khi hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức với tia UV, gây ra các triệu chứng như phát ban đỏ, ngứa, sưng và đôi khi mụn nước. Dị ứng thường xuất hiện ở những người có làn da nhạy cảm hoặc khi tiếp xúc với ánh nắng sau khi sử dụng một số loại thuốc hoặc mỹ phẩm.

Cháy nắng là tình trạng da bị tổn thương do tia UVB trong ánh nắng gây ra. Triệu chứng điển hình bao gồm da đỏ rát, bong tróc và đôi khi có thể kèm theo sốt hoặc ớn lạnh trong những trường hợp nghiêm trọng. Nếu không được chăm sóc kịp thời, cháy nắng có thể làm tăng nguy cơ lão hóa sớm và dẫn đến ung thư da.

Ung thư da và u hắc tố

Tác động của ánh nắng mặt trời trong việc gây ung thư da đã được biết đến từ lâu. Ba loại ung thư da thường gặp trong y học bao gồm: ung thư tế bào hắc tố, ung thư biểu mô tế bào đáy, và ung thư biểu mô tế bào vảy.

Trong số này, ung thư tế bào hắc tố ác tính là loại nguy hiểm nhất do khả năng di căn mạnh mẽ. Ngược lại, ung thư biểu mô tế bào đáy thường gặp nhất nhưng có xu hướng chỉ lan rộng tại chỗ mà ít khi di căn. Ung thư biểu mô tế bào vảy, dù ít phổ biến hơn ung thư tế bào hắc tố, nhưng lại di căn nhanh và là loại phổ biến thứ hai trong các loại ung thư da.

Ảnh hưởng thị lực

Tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời không chỉ gây hại cho làn da mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe đôi mắt. Dưới đây là một số tác động tiêu cực của tia UV lên thị lực:

• Đục thủy tinh thể: Tia UV làm phá hủy các protein cấu tạo nên thủy tinh thể, khiến chúng mất tính đàn hồi, trở nên mờ đục và gây giảm thị lực. Đây là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa trên toàn thế giới.
• Thoái hóa điểm vàng: Tia UV làm tổn thương các tế bào võng mạc, đặc biệt là vùng điểm vàng – nơi tập trung các tế bào cảm nhận ánh sáng sắc nét nhất. Điều này dẫn đến tình trạng thoái hóa điểm vàng, gây mất thị lực trung tâm và làm mờ các chi tiết nhỏ.
• Viêm kết mạc: Tia UV có thể gây viêm kết mạc, làm mắt đỏ, ngứa, chảy nước mắt, cảm giác có vật lạ trong mắt.
• Bỏng giác mạc: Tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời trong thời gian dài có thể gây bỏng giác mạc, gây đau rát, mờ mắt, nhạy cảm với ánh sáng.
• Tăng nguy cơ mắc các bệnh về mắt khác: Nghiên cứu cho thấy tia UV có thể liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc các bệnh về mắt khác như ung thư mắt.

Các triệu chứng thường gặp khi mắt bị tổn thương bởi tia UV:

• Đau mắt, cảm giác nóng rát
• Mờ mắt, nhìn mờ
• Nhạy cảm với ánh sáng
• Chảy nước mắt
• Đỏ mắt
• Cảm giác có vật lạ trong mắt
• Mỏi mắt

Ảnh hưởng đến hệ thần kinh

Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra những mối liên hệ phức tạp giữa việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và nguy cơ mắc một số bệnh thần kinh thoái hóa như Alzheimer và Parkinson. Tuy nhiên, mối liên hệ giữa ánh nắng mặt trời và bệnh thần kinh vẫn còn nhiều tranh cãi và cần được nghiên cứu thêm.

Những tác động tiềm ẩn

• Stress oxy hóa: Ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia cực tím, có thể tạo ra các gốc tự do gây ra stress oxy hóa trong cơ thể. Stress oxy hóa này có thể làm tổn thương các tế bào thần kinh và góp phần vào quá trình thoái hóa thần kinh.
• Viêm nhiễm mãn tính: Tiếp xúc quá nhiều với ánh nắng mặt trời cũng có thể kích hoạt các phản ứng viêm mãn tính, một yếu tố nguy cơ được biết đến của nhiều bệnh thần kinh.
• Rối loạn nhịp sinh học: Ánh sáng mặt trời đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh đồng hồ sinh học của cơ thể. Việc tiếp xúc quá nhiều hoặc quá ít ánh sáng có thể làm rối loạn nhịp sinh học này, ảnh hưởng đến giấc ngủ và các chức năng thần kinh khác.

Các biện pháp chống nắng toàn diện cho cơ thể

Để bảo vệ cơ thể một cách toàn diện khỏi tác hại của ánh nắng mặt trời, việc áp dụng các biện pháp chống nắng đa dạng và hiệu quả là rất quan trọng. Dưới đây là những biện pháp chống nắng toàn diện mà bạn có thể thực hiện:

Cụ thể:

• Sử dụng kem chống nắng: Chọn loại kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên và phổ rộng (bảo vệ cả tia UVA và UVB). Hãy thoa đều lên toàn bộ các vùng da tiếp xúc với ánh nắng, bao gồm mặt, cổ, tay, và chân. Đừng quên thoa lại sau mỗi 2 giờ, hoặc sau khi bơi hay ra nhiều mồ hôi.
• Đội nón rộng vành: Nón rộng vành giúp che chắn tốt hơn cho vùng mặt, tai, và gáy. Đây là những khu vực nhạy cảm dễ bị tác động bởi ánh nắng.
• Mặc quần áo chống nắng: Sử dụng quần áo dài tay, chất liệu thoáng mát và có chỉ số chống nắng (UPF) sẽ giúp giảm thiểu tác động của tia UV lên da. Kính râm có khả năng chống tia UV cũng rất cần thiết để bảo vệ mắt và vùng da quanh mắt.
• Hạn chế ra ngoài vào giờ nắng gắt: Tia UV có cường độ mạnh nhất từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều. Nếu có thể, hãy tránh ra ngoài trong thời gian này hoặc tìm bóng râm để giảm thiểu nguy cơ bị cháy nắng.
• Sử dụng phụ kiện chống nắng: Khăn choàng, khẩu trang chống nắng, và dù chống tia UV là những phụ kiện hiệu quả để bảo vệ thêm cho cơ thể khỏi ánh nắng.
• Bổ sung chất chống oxy hóa: Chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa như vitamin C và E, cùng với việc sử dụng các sản phẩm dưỡng da có chứa thành phần này, giúp tăng cường khả năng bảo vệ da trước tác động của tia UV.

Những biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ da khỏi cháy nắng mà còn làm giảm nguy cơ lão hóa sớm và ung thư da.

Tóm lại, ánh nắng mặt trời không chỉ mang đến những lợi ích mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại cho sức khỏe, đặc biệt là làn da. Vì vậy, việc bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV là vô cùng quan trọng. Hy vọng bài viết trên đây đã hỗ trợ bạn nắm rõ các tác hại của ánh nắng mặt trời và biện pháp phòng ngừa chúng.